Kadın çalışanların en önemli haklarından biri çocuk doğduktan sonra 1 yaşına kadar çocuğunu emzirebilmesi için verilen süt izni hakkıdır. Bu hak 4857 sayılı İş Kanununda 74. maddede ‘Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.’ denilmek suretiyle hüküm altına alınmıştır.
Genel olarak işyerlerinde kadın çalışanlara süt izni hakkı günde 1,5 saat olarak kullandırılmaktadır. Ancak zaman zaman çalışanlar kendi talepleriyle bunu toplu bir şekilde işe 1 tam gün yani 7,5 saat gelmeyerek kullanmak istemektedirler. İşverenler de işçinin kendi el yazısıyla verdiği dilekçeyi esas alarak süt iznini toplu olarak haftada 1 gün işe gelmeyerek kullandırmaktadır ve bunda herhangi bir sakınca olmadığını düşünmektedir. Ancak yasada kadın çalışanın süt iznini ne toplu olarak kullandırabileceğine dair bir hüküm vardır ne de bunu yasaklayıcı bir hüküm vardır. Yargıtay bu konudaki tereddütleri gidererek birçok kararında kadın çalışanın ne kendi isteğiyle ne de işverenin zorlamasıyla süt izninin toplu olarak kullandırılamayacağına hükmetmiştir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 27.04.2017 2017/4543 esas sayılı kararında ‘İşçi süt iznini toplamak suretiyle toplu kullanma talebinde bulunamaz’ demiştir. Başka kararlarda da işverenin de süt iznini toplu kullandırma yönünde baskı yapamayacağı şeklinde hükümler vermiştir. Aslında gerek yasa da gerek yargı kararları da işçiyi korumaktan çok çocuğun sağlığını düşünerek çocuğu koruyucu bir hüküm vermiştir. Sonuç olarak işveren veya işçi tarafından süt izninin toplu olarak kullandırılamayacağını/ kullanılamayacağını söyleyebiliriz. Yalnız şöyle bir durumda var çocuk doğduktan sonra bazı çocuklar annenin sağlığından kaynaklı nedenlerle doğrudan mama ile beslenebilmektedir. Bu durumda doğum yapan kadın çalışanın çocuğu emzirme durumu ortadan kalktığından ve başkasının da çocuğu mama ile beslemesi mümkün olduğunda kadın çalışanlar özellikle böyle bir durumda süt iznini toplu olarak kullanma talebinde bulunmaktadır. Bu durum göz önünde bulundurularak yasada yeni düzenlemeler yapılabilir ya da bununla ilgili yeni yargı kararları beklenebilir.
Süt iznini hiç kullandırmama veya süt iznini yasa ve yargı hükümlerine aykırı olarak toplu olarak kullandırma durumunda kullandırılmayan süreyi işveren fazla çalışma ücreti olarak ödemek zorunda kalacaktır. Yargıtayın bu yönde verdiği kararlara göre, kadın işçilerin süt izni süresince çalıştırılması durumunda, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile, işçinin çalıştırıldığı bu sürelerin fazla çalışma olarak kabul edileceği ve karşılığında zamlı ücret ödenmesi gerektiği kabul edilmektedir.
Örnek vermek gerekirse bu konuda Yargıtay 9. Hukuk dairesinin 2017/5607 esas, 2018/7152 sayılı kararında şu hüküm yer almaktadır. ‘İşçi Süt İzni olan günlük 1,5 saatlik zamanda çalışmış ise bunun karşılığı mesai yaptığından, fazla mesai olarak değerlendirilmeli ve fazla mesainin karşılığı ücret hesaplanıp hüküm altına alınmalıdır.’
