Birçok çalışan ‘yıllık izin kullanmayıp onun yerine ücretini alsam’ veya ‘yıllık izinlerimi biriktireyim de işten ayrılırken toplu olarak kullanırım veya ücretini alırım’ gibi taleplerle işverenin kapısını çalmaktadır.
Ayrıca işveren de işçi işten ayrılırken nasıl olsa ücretini öderim veya ilerleyen yıllarda kullandırırım düşüncesi ile çalışanın yıllık izin hakkını erteleyebilmektedir.
Ancak çalışanın yıllık ücretli izin hakkını düzenleyen 4857 sayılı İş Kanununun 53. maddesinde yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemeyeceği, işçinin en az 1 yılı doldurması halinde yıllık ücretli izin hakkının başladığı ve bundan sonra periyodik olarak her yıl bir önceki yılın izin hakkının kullandırılması gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca ‘dinlenmek, çalışanların hakkıdır’ denilerek işçinin dinlenme hakkı Anayasa ile de koruma altına alınmıştır. Bu nedenle ne işveren tarafı yıllık izin kullandırma yükümlülüğünden kaçınabilir ne de işçi tarafı yıllık ücretli izin hakkından vazgeçebilir.
Peki yıllık ücretli izin hangi sürelerde kullandırılmalı?
4857 sayılı İş Kanununun 53. maddesinde belirtildiği üzere yıllık ücretli izne hak kazanma süresi olan 1 yılı doldurduktan sonra;
1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) hizmet süresi olanlara 14 gün, 5 yıldan 15 yıla kadar (15 yıl dahil) hizmet süresi olanlara 20 gün, 15 yıldan fazla hizmet süresi olanlara 26 günden az olmamak üzere yıllık ücretli izin kullandırılır.
Tabii bu süreler (hizmet süresi) aynı işverene ait bir veya birden fazla işyerlerinde geçen sürelerdir.
Yıllık izne hak kazanmak için aynı işverene ait işyerlerinde en az 1 yıl hizmet süresini doldurduktan sonra işçi 1. yılın izin hakkını 2. yıldaki hizmet süresi içerisinde toplam 14 gün olarak kullanacaktır.
Eğer işçi 5 yıllık hizmet süresini doldurdu ise 5. yıldaki 14 günlük izin hakkını 6. yıldaki hizmet süresi içerisinde kullanacaktır. 6 yıllık hizmet süresini dolduran işçi de 6. yıldaki izin hakkını 7. hizmet yılı içerisinde artık 20 gün olarak kullanacaktır.
Ayrıca 18 yaşın altındaki çalışanlar ile 50 yaş üzeri çalışanlara da kullandırılacak izin süresinin 20 günden aşağı olmaması gerektiği aynı maddede hüküm altına alınmış ve 2014 yılında çıkarılan 6552 sayılı kanun ile madde metnine eklenen ek cümlede de yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin sürelerinin dörder gün arttırılarak uygulanması gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Şöyle ki 14 günlük aralıksız kullanılan yıllık izinde iki hafta tatili denk geldiğinden işçi 14 gün değil 12 gün yıllık izin kullanmış sayılacaktır.
İşten ayrılan işçi eğer geçmiş dönem izinlerini kullanmadıysa izin hakkı yanmış olur mu?
İşten ayrılacak olan çalışan hangi nedenle işten ayırılırsa ayrılsın eğer geçmiş dönem kullanamadığı yıllık izin hakları var ise işten ayrıldığında yıllık izni fiili olarak kullanması mümkün olamadığından izne denk gelen ücretleri talep edebilir.
Şöyle ki bu husus 4857 sayılı İş Kanunu 59. maddede belirtilmiştir. Buna göre; iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. Bu zamanaşımı süresi, normal ücretteki zaman aşımında olduğu gibi 5 yıldır
