Çocuğunuz hiç "Ben yapamıyorum" dedi mi?
Küçücük bir kalple, büyük bir dünyayı anlamaya çalışan çocuklar, bazen denemekten yorulur. Defalarca çabalayıp, yine de başaramadıklarını düşündüklerinde, bu söz dilinden dökülüverir:
“Ben yapamıyorum.”
İşte tam da bu anlarda dikkatli olmamız gerekiyor. Çünkü bu sözler, yalnızca o ana değil, çocuğun geleceğine dair önemli ipuçları taşıyor.
Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir?
Basitçe anlatmak gerekirse; çocuk, ne yaparsa yapsın başarılı olamayacağını düşünmeye başlar. Çünkü geçmişte denemiştir, ama ya destek görmemiştir ya da sürekli müdahaleye maruz kalmıştır. Sonunda da kendi yeteneklerinden şüphe etmeye başlar.
Bu durum zamanla çocuğun deneme isteğini, özgüvenini ve baş etme gücünü zayıflatır. İşte buna öğrenilmiş çaresizlik diyoruz.
Peki Bu Duyguyu Çocuklar Nereden Öğreniyor?
Cevap aslında çok net: Biz yetişkinlerden.
“Sen yapamazsın, bırak ben hallederim.”
“Bu kadar zor mu yani?”
“Bak, kardeşin ne güzel yapıyor.”
Farkında olmadan kullandığımız bu cümleler, çocuğa "Senin çaban yeterli değil." mesajını veriyor. Çocuk da bu mesajı alıp içselleştiriyor. Sonra da zamanla inanmaya başlıyor:
“Ben yapamam zaten…”
Çözüm Ne? Neler Yapabiliriz?
İyi haber şu: Bu öğrenilmiş duygular değiştirilebilir. İşte birkaç küçük ama etkili adım:
1. Denemeye Teşvik Et
“Harika denedin, bir kez daha deneyelim mi?” Bu cümle, “Aferin” demekten çok daha fazla şey anlatır. Çünkü odak başarıda değil, çabada.
2. Hataları Normalleştir
“Bazen ben de beceremiyorum, ama yine deniyorum.”
Çocuklara mükemmel olmalarının gerekmediğini göstermek onları rahatlatır.
3. Kıyaslamadan Kaçın
Her çocuk özeldir, farklıdır. Kıyaslama, çocuğun kendini yetersiz hissetmesine neden olur. Onu yalnızca kendi gelişim yolculuğunda değerlendirin.
4. Sorumluluk Verin
Ayakkabısını kendi giymesi, tabağını masaya taşıması gibi küçük görevler, “Ben yapabilirim.” duygusunu geliştirir.
5. Yanında Ol Ama Önüne Geçme
Çocukların ihtiyaç duyduğu şey, işi onların yerine yapmamız değil; yaparken yanında olduğumuzu bilmeleri.
Son Söz: Küçük Cesaretler, Büyük Adımlar
Her “Ben yapamam.” diyen çocuğun içinde aslında “Lütfen beni cesaretlendir.” diyen bir ses vardır. O sesi duyalım, acele etmeyelim, başarıya değil çabaya odaklanalım.
Çocuklarımıza “sen yapabilirsin” demek, sadece bir cümle değil; onların hayata karşı tutumlarını belirleyen bir yol haritasıdır.
eğitimlerin hakkı verilmiş efsun basarılarının devamını dilerim