Yeni Maliye Bakanımız Nureddin Nebati, tam anlamıyla 'medyatik olmak' için muhteşem bir performans sergiliyor.
Ekonomi bu kadar kırılgan olunca da her söylediği, günlerce tartışılıyor.
Yeni ekonomi modelinin başarılı olmaması halinde; "Modelimiz tutmazsa üzülürüm" sözlerinden tutun da…
"Bitersek hep beraber biteceğiz. Kazanırsak hep beraber",
"Hiçbir şekilde bize inanmayanlar. Onlara diyorum ki; 'Sen maaş alıyorsun. En fazla neyini kaybedersin? Enflasyonun altında ezilirsin. Ama ben bütün varlığımı kaybederim bu iş düzelmezse eğer. 1000 çalışanımız var. 1000 kişiyle beraber bütün varlığımı kaybederim” açıklamalarına kadar her cümlesi günlerce tartışılıyor.
Bakan Nebati şimdi de MÜSİAD toplantısında konuştu ve ağzındaki baklayı çıkardı.
Dedi ki "Ortodoks politikaları bir kenara koyduk, heterodoks politikalar var."
Vatandaş da haliyle merak ediyor, şimdiye kadar duymadığı bu acayip terimleri duyunca.
Bilmeyenler için anlatmaya başlayalım; bir ekonomide makro dengenin sağlanması, reel yani ekonominin temel değişkenleri ile parasal dengenin sağlanması sayesinde olur.
Biraz daha açayım; ekonominin temel değişkenleri derken Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH), işsizlik oranları, faiz oranları, bütçe açıkları ile tüketicilerin ve üreticilerin ekonomi ile ilgili beklentilerinin iyimser ya da kötümser olmasından bahsediyoruz.
Parasal denge ise, genel fiyat istikrarını içerir. Mal ve hizmet fiyatları ile kur ve ücretlerden oluşur. Hani hepimizin çok iyi bildiği enflasyon, bu denge bozulursa ortaya çıkar.
Bir ekonominin yolunda olabilmesi için reel dengenin dışında genel fiyat dengesinin de kurulması çok önemlidir; yani enflasyonun düşük olması, hatta hiç olmaması.
İşte fiyat dengesinin, enflasyonun düşürülmesi konusunda uygulanan politikalardan birisidir 'ortodoks' politika.
Ortodoks politikalar; sıkı para, sıkı maliye politikaları ile sabit kur uygulaması ve ticaretin serbestleştirilmesinden oluşur.
Sıkı maliye, sıkı para politikasından anlamanız gereken ise, kamu harcamalarının azaltılması, gelirlerin arttırılması, para arzının azaltılması ve ticaret engellerinin kaldırılmasıdır.
Sıkı maliye ve para politikalarının ekonomide daralma yaratmasıyla da fazla talebin, böylece enflasyonun düşmesi beklenir.
İşte bu ortodoks politikalar, uluslararası kuruluşlar tarafından genel kabul gören ve istikrarı sağlamanın 'olmazsa olmaz' koşulu sayılan politikalardır.
Diğer taraftan enflasyonu düşürmek için yani fiyat dengesini sağlamak için illa 'ortodoks' olmak zorunda değilsiniz. Hiper enflasyonun ortaya çıktığı, fiyatların düşürülemediği, güven sorunundan kaynaklanan yüksek enflasyon eğiliminin olduğu ekonomilerde enflasyonu düşürmek için 'heterodoks politikalar' da uygulanabilir.
Hatta böyle bir politika 'ortodoks politikalar'dan daha etkili bile olabilir. Örneğin ilkinde enflasyonun düşmesi zaman alır ama heterodoks politikalarda enflasyon büyük bir hızla düşer.
Nasıl mı?
Fiyat ve ücretler şok tedbirler alınarak bir anda dondurulur. Bunun sürdürülebilir olması için de sıkı tedbirler alınır. Kontrollerle bu fiyat ve ücretler sürekli takip edilir.
Bu şekildeki şok programları, eğer kamu sektörünün büyüklüğünü azaltmayı amaçlayan yapısal reformlar ve Merkez Bankası finansmanını azaltacak düzenlemeler ile desteklenirse başarılı olur.
Fakaat;
Bu program tam anlamıyla bir 'Rus Ruleti'ne benzer.
Çünkü heterodoks yaklaşım; tek kerelik bir şanstır. Eğer doğru ve ısrarla uygulanırsa başarılı olur.
Çünkü heterodoks programlarda enflasyonu durdurmanın maliyeti, fiyat kontrolleri gevşediğinde başlar.
Kur ile birlikte fiyat ve ücretler sabit tutulduğu için, kontroller kaldırıldığında kur değerlenmiş, reel ücretler düşmüştür.
Bunun sonucunda ekonomik daralma başlar, değerli kur nedeniyle rekabet kaybı ihracatı azaltır ve cari işlemler dengesi bozulur. Bu durumda da ancak develüasyon, dış açığı düzeltebilir. Develüasyon da enflasyonu arttıracağından, hükümetin istikrar politikalarına olan güvenin sarsılmasına neden olur.
Sonuç olarak freni patlamış kamyonda, yokuş aşağı hızla gidiyoruz.
Devrilmeden durdurabilmek içinse, böyle bir ekonomi modelinde tek bir şansımız var!
Sonumuz hayrolsun!