Samsun, Büyükşehir Belediyesi statüsüne sahip 30 ilden birisi. 17 ilçesi ve 942 köyü var.
2012 yılında Büyükşehir Yasası’ndaki değişiklik, ilk yerel seçimde 30 Mart 2014’te yürürlüğe girdi.
Bu yasa yüzünden seçime köylü olarak giren 942 köy ve 23 beldenin sakinleri, seçimden sonra 'şehirli' oldular.
Köyleri ve beldeleri mahalle oldu. Köy ve belde statüleri de bir gecede kaldırıldı.
Yasa çıkarılırken, kimse bu köylerde yaşayanların 'şehirli olmak istiyor musunuz?' diye görüşünü almamıştı.
Yasa yürürlüğe girince de olan oldu; mahalleye dönüştürülen köy ve beldelerin ortak mallarına el konuldu, su faturaları evlerine gelmeye başlayınca 'eyvah biz ne yaptık' dediler ama iş işten geçmişti.
Meralar, işletmeler, gayrimenkuller...
Yani köy veya beldenin ortak varlıkları tümüyle, bağlandıkları belediyelere devredildi.
Köylerin mahalleye dönüştürülmesi tarıma, kırsal yapıya çok büyük zararlar verdi. Bazı meralar satıldı, bazıları da imara açıldı.
2012'den bu yana tepkiler üzerine, 2020 yılında yeni bir düzenleme daha yapıldı; mahalleye dönüştürülen köy ve beldelerde, şartları sağlamak ve başvuru yapmak koşulu ile köy ve beldelere “kırsal mahalle” olma hakkı getirildi.
Kırsal mahalle olabilmek için başvuru yapılması gerekiyordu ama birçok muhtar ya bu düzenlemeden haberdar olmadı ya da konuyu hiç de o kadar önemsemedi.
Şimdi iki yıl sonra Samsun Büyükşehir Belediye Meclisi'nin gündemine 'kırsal mahalle' başvurusunda bulunan köylerle ilgili önergeler gelmeye başladı.
Mart ayı meclis toplantısında Ondokuzmayıs ilçesinden 24, İlkadım ilçesinden 8, Asarcık ilçesinden 30, Yakakent'te 13, Canik'te 31, Ayvacı'ta 35, Vezirköprü'de 136, Tekkeköy'de 26 mahalle, eskiye göre avantajları daha az da olsa 'kırsal mahalle' statüsüne yeniden kavuşuyor.
Yeni 'şehirli' olmaktan artık vazgeçiyorlar. Diğer ilçelerle ilgili herhangi bir çalışma yapılıyor mu bilmiyorum. Muhtemelen önümüzdeki aylarda kalan ilçelerle ilgili teklifler de meclis gündemine gelecektir.
Şimdi akıllarda bir soru var? Mecliste 'kırsal mahalle' olması kabul edilen bu mahallelere, ellerinden alınan köy malları ve meralar geri verilecek mi?
Hayır. Yasada buna ilişkin bir düzenleme yok. Bu nedenle köy tüzel kişiliğine veya beldeye ait olan ve yasa ile ilçe belediyelere devredilen bu mallar geri verilmeyecek.
Avantajı ne olacak derseniz; kırsal mahalle olması kabul edilen yerleşim alanları vergi, su bedeli ve bazı harçlardan muaf olacaklar veya indirim uygulanacak.
Ayrıca kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisinden muaf olacaklar.
Bunun yanı sıra ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi yüzde 50 indirimli uygulanacak.
'Kırsal mahalle'ler, büyükşehir belediyesi hizmetlerinden de yararlanmaya devam edecekler. Kırsal mahallelerin muhatabı yine belediyeler olacak. Ayrıca belediyeler oy alabilmek için bile olsa hizmetlerini sürdürecekler.
Özetle, 2012’de Büyükşehir Yasası’nda yapılan ve 2014’te uygulamaya geçen yasa ile köy ve beldeler mahalleye dönüştürülerek tarıma, kırsala büyük zarar verildi. Meralar başta olmak üzere ortak malları ellerinden alındı.
Şimdi, koşulları uyan ve başvuruları kabul edilen köyler, “kırsal mahalle” ile köylülüğe geri dönüyorlar.
Peki ya diğerleri? Onların kabahati neydi?