Samsun haber-Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Öğr. Üyesi Özgür Özaydın, dijital para birimi ile kripto para birimi arasında farklılıklar olduğunu belirterek, şunları söyledi: “Dijital para birimine, egemen bir ülkenin Merkez Bankası tarafından ihraç edilen para biriminin dijital versiyonu diyebiliriz. Dijital para birimi ile kripto parayla arasındaki temel fark şudur; kullanacağı yöntemler kripto para ile benzer olabilir, farklı bir yöntem de kullanılabilir. Temel fark ise kripto paralar merkeziyetsiz olarak tanımlanıyor. Yani kripto paraların yönetimi herhangi bir merkeze bağlı değil. Ancak merkez bankası dijital para birimi dediğimiz sistemde ise adından da anlaşılacağı üzere ilgili para biriminin yönetimi tamamen merkez bankasında. İkinci fark ise bu para biriminin miktarının belirlenmesidir. Temel, kripto paralarda bazılarında farklı olmakla birlikte toplam arz miktarı şu anda belirli. Örneğin, 21 milyon adet bitcoin var. Bunun miktarını arttırmak ya da azaltmak mümkün değil. Ancak dijital para biriminde ise merkez bankası uygulayacakları para politikasına göre bunun miktarını arttırabilirler ya da azaltabilirler.”
DİJİTAL PARA TERÖRÜN FİNANSMANINI ENGELLER
Dijital para birimine geçildiği taktirde vergi kaçakçılığının ve özellikle terörün finansmanını engelleyeceğini ifade eden Özaydın, “Dijital para biriminin amacı aslında kripto paralarla çok doğrudan ilişkili. Kripto paraların genel kabul görmesiyle birlikte bu merkez bankasının genel olarak para politikası etkinliğini azaltıcı bir takım sonuçlara neden oldu. Bunlar merkez bankasının senyoraj gelirinde bir azalma ortaya çıkmasına neden oldu. İkinci neden merkez bankalarının kripto para miktarı üzerindeki hakimiyetin azalmasına yol açmasıdır. Merkez bankalarının en temel fonksiyonlarından bir tanesi ekonomideki para miktarını belirlemedeki tek otorite olma gücüdür. Kripto paralar bu gücü azalttığı için merkez bankalarının gücündeki bu azalışın dijital para birimi ile telafi etme yönünde bir yaklaşımları var. Bir başka önemli konu ise kayıt dışı ekonomi konusudur. Kayıt dışı ekonomiyi 2 türde tanımlayabilirsiniz. Bir tanesi faaliyetin kendisi legaldir, ancak vergi ile ilgili bir sorun vardır. Örneğin ayakkabı satıyorsunuz ve buna fiş kesmezseniz kayıt dışı ekonomi ortaya çıkar. İkinci ayağı ise faaliyetin doğrudan kendisi illegaldir. Örneğin uyuşturucu satışı gibi. Bu tür faaliyetler genelde nakit para ile yapılmaktadır. Ancak kripto paralar ortaya çıktığı zaman kağıt paralar yerine bu kripto paralar kullanılabiliyor. Dolayısıyla vergi kaybına ve kayıt dışı ekonominin büyümesine yol açabiliyor. Çok daha önemli bir sorun var. O da şu, terörün finansmanı. Merkez bankasının en çok üzerinde durduğu konulardan bir tanesi de bu. Nakit para durumunda ya da bazen kaydi para durumunda, terörün finansmanı çok daha kolay halde olabilmektedir. Eğer dijital merkez bankası para birimine geçilirse bu faaliyetlerin izlenmesi merkez bankası ve devletin güvenlik kurumları açısından çok daha kolay hale gelecektir” diye konuştu.
131 ÜLKEDE UYGULANIYOR
Türkiye’nin dijital para birimine geçmesi konusunda pilot uygulamalar yaptığını belirten Özaydın, “Dünyada yaklaşık olarak 131 ülke bu konuda çalışmalar yapıyor. Ancak bunların 32 tanesi aktif olarak yapıyor. Bunlar daha çok ada ekonomileri. Daha ekonomisi olmayan bağlamda ele aldığımızda ise Nijerya şu anda aktif olarak kullanıyor. 11 ekonomi aktif olarak şuanda bu uygulamaya geçmiş durumda. Diğer 21 ekonomi ise Türkiye’de bunların içerisinde yer alıyor. Şu anda daha pilot uygulamalar anlamındalar. Bu da diğer aktif olarak kullananlardan farkı şudur, ekonominin tamamında kullanılıyorsa buna aktif kullanım diyoruz. Çeşitli aşamalar ve pilot uygulamalar devam ediyorsa bu pilot uygulamalar anlamındaki ülkeler olarak söyleyebiliyoruz. Türkiye’de bunların içinde yer alıyor ama bu bağlamda en aktif olan ülke Çin. Çin’de şu anda ücretlerin belli eyaletlerinde doğrudan dijital para sistemi kullanılarak işçilerin hesabına yatırılması söz konusu hatta dijital para birimi üzerinden uluslararası ilk transfer de gerçekleşmiş durumdadır” dedi.
Ersin SARIALİOĞLU