Bu yazımda Güneş sistemi ailesi içinde en çok karıştırılan gök cisimlerine değineceğim.
Kuyrukluyıldızlar (Comet); Kuyrukluyıldızlar buz, toz ve kaya parçalarından oluşur. Sanıldığı gibi yıldız olmayıp Neptün gezegeninin ötesinden gelen gök cisimleridir. Kuyrukluyıldızların tavus kuşu gibi upuzun kuyruklarına neden olan etkenlerden biri de güneş rüzgarlarıdır.
Kuyruklu yıldızlar uzun dönemli ve kısa dönemli olmak üzere 2 türe ayrılır. Kısa dönemli kuyruklu yıldızlar Kuiper kuşağının, uzun dönemli kuyruklu yıldızlar Oort Bulutunun sakinleri olarak bilinir. Bu bölgeler Güneş sisteminin sınırlarda ve ötesinde bulunur.
Göktaşları; bir toz zerresinden büyük bir asteroidden küçük olan ve yörüngesi bulanan gök cisimleridir. Göktaşları bazen Dünyanın atmosferine girer. Atmosfere giren göktaşlarına meteor denir. Atmosfere giren göktaşı yanar ve arkasında parlak bir iz oluşur.
Kimi göktaşları Dünya atmosferine girdiğinde tamamen tutuşup yanmaz ve yeryüzüne ulaşır. Yeryüzüne düşen bu göktaşlarına meteorit adı verilir.
Meteorlar; Dünya atmosferine yüksek hızda girdiği için yanan ve gökyüzünde iz bırakan gök cisimleridir. Her ne kadar halk arasında yıldız kayması olarak bilinse de kayan yıldız değil küçük gök cisimlerinden biridir. Bir meteor veya asteroid atmosfere girip yanmaya başladığında ardında ışık saçan bir kuyruk oluşur. Meteorların Dünyayı tehdit etme gibi bir özellikleri bulunur.
Meteorların gökyüzünde oluşturdukları ışık seli yapısındaki kayaç maddelerin atmosferde yanmasından ibarettir. Kimyasal içeriklerine göre meteorların rengi farklıdır.
Meteor kayması son derece sık gözlenen bir doğa olayı olup görsel bir şölen yaratır. Normalden sık yaşandığında meteor yağmuru adını alır. Bu bölgeler Güneş sistemi içinde sabit olduğundan meteor yağmurları her yıl yaklaşık olarak aynı tarihlerde yaşanır (*) Büyük meteorlara alev topu (fireball) adı verilir. Bunlar etrafa şok dalgaları halinde sesler yayar. Bu ses patlamalarına bolid adı verilir.
Meteortaşları (meteorit); Atmosfere girdiğinde tutuşmayıp yeryüzüne düşen meteora meteor taşı denir. Genellikle kayaç veya metal meteorit ya da ikisinin karışımı kayaç-demir meteroitler ya da pallasitler olarak sınıflandırılır.
Dünya yüzeyine ulaşan ve oldukça büyük kraterlerin oluşmasına neden olan meteroitler vardır.
Gezegenler arası tozlar (toz bulutu); Güneş sistemindeki gezegenler arasındaki boşluğa veya diğer gök cisimlerinin arasına yayılan kozmik tozdur.
Bu toz parçacıkları proto-gezegen oluşumunda önemli ipuçları saklamakta olup, yeryüzündeki yaşamın da temel yapı taşları olduğu düşünülmektedir. Galaksiler arası toz bulutlarının, kuyrukluyıldızlar ve meteorlar yoluyla dünyaya taşındığı tespit edilmiştir. Güneş sisteminin de gaz ve toz bulutundan oluştuğu söylenir.
(*) Burçlara özgü doğa takvimi yazı dizimde meteor yağmurlarını gösteren tarihleri belirtiyorum.