Cumhuriyetin Osmanlıdan ne aldığını ve 15 yılda neler yaptığını bilmezsek eğer hem Cumhuriyetin kıymetini hem de Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarının o yoklukta neler başardığını bilemeyiz.
Askeri dehalarını ve o yoklukta kazandıkları zaferin Şark’ın mazlum milletlerine nasıl örnek olduğunu bir kenara bırakıp onların nasıl bir ülke devraldıklarını ve neler yaptıklarını anlatmaya çalışacağım.
Osmanlı İmparatorluğunun bir merkez bankası vardır ama Türk değildir. Yarısı Fransız yarısı da İngiliz sermayesidir. Ama Osmanlı ondan izin almadan para basamaz. Bırakınız para basmayı bir taraftan müşteri kayıtlarını Fransızca tutarken öbür taraftan da Osmanlı maliyesi ile bütün uyarılara rağmen Fransızca yazışmakta inat eder.
Müslüman Türkler de bankada ne müdür olabilirler ne şef. Müslüman Türk’e düşen makam(!) ya kapıcılık ya güvenlik ya da getir götür işidir.
Bankı Şahane-i Osmani (Osmanlı Bankası) ancak Cumhuriyetin ilanından sonra hem Müslüman Türk’ü çalıştırmaya, hem onların aylıklarını artırmaya hem kayıtlarını Türkçe tutmaya hem de Türk Devleti ile yazışmalarını Türkçe yapmaya başlamışlardır.
Türklerin daha net bir ifade il söylersek Cumhuriyet’in ilk merkez bankası 11 Haziran 1930 yılında o da The Amerikan Türkisch Invesment Corparation adlı bir Amerikan şirketinden alınan ilk dış kredi ile kurulmuştur.
1923-1928 yıllarında gayrı safi milli hasıladaki artış yılda ortalama %10.3 olmuştur.
1924’te İş Bankası, Sanayi ve Maadin, 1933 yılında Sümerbank, 1935 yılında Etibank kurulmuş ayrıca yabancıların bizim topraklarımızda yaptığı ve işlettiği demiryolları millileştirilmiştir. Ayrıca 1932’de Ziraat Bankasına bağlı olarak kurulan ve 1938’de bağımsız olan TMO(Toprak Mahsulleri Ofisi), 1934 yılında Tarım Satış Kooperatifleri faaliyete geçti.
Osmanlı İmparatorluğu savaştan çıktığında Güneydoğu Anadolu bölgesinde 3.000.000 milyon insanın trahomlu olduğu hesaplanmaktadır.
Verem, Frengi ve Sıtma ortalığı kasıp kavurmakta, insanlarımızı bir yangın gibi eritmektedir.
Cumhuriyetin devraldığı toplam hastane sayısı 32’si yabancılara ait olmak üzere 86’dır. Yatak sayısı ise 6 bin 437’dir.
Doktor sayısı 554, eczacı sayısı 69, sağlık memuru sayısı 560, ebe sayısı 136’dır. Hemşire mi dediniz? Sıkı durunuz lütfen, sadece ve sadece 4’tür.
Cumhuriyet 1935’te hastane sayısını 176’ya, hasta yatağı sayısını 13. 038’e, doktor sayısını 1.625’e, eczacı sayısını ise 135’e çıkarmıştır.
Tekrar hemşire sayısına dönersek o da 325’e çıkmıştır.