Enver Paşa “almadığı sekiz aylık maaşının” Naciye Sultan Hanımefendi’ye vasiyet eder.
Sadece onlar değil, onlardan sonrakiler de aynı yolu izlerler.
Mustafa Kemal Atatürk Mustafa İsmet(İnönü)’in çocuklarının okul masrafı dışındaki tüm malını ve mülkünü kurucusu olduğu Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’na bağışladı. Bu kurumlar hala o bağışlarla ayakta dururlar.
Celal Bayar İş Bankası’nın kurucusu ve ilk genel müdürüdür. Bakanlık, başbakanlık yapmıştır ve “temiz kalmayı” başarmıştır.
27 Mayıs duruşmalarında pek bilinmeyen ama çok önemli bir savunması vardır Fatin Rüştü Zorlu’nun. “Bay % 10” diye suçlanır o duruşmalarda. Cevabı son derece dikkate değerdir. “Ben Gümüşsuyu’nda 40 odalı bir köşkte dünyaya geldim. Beni karşınıza getiren irade 6 odalı bir kooperatif evinden aldı.”
Tevfik Çavdar İttihatçılardan bahsederken “hayalleri bedenlerine sığmayan adamlar, iyi niyetli ve kadersiz yiğit yürekler” der.
Talat Paşa’nın ardından Sait Halim Paşa Roma’da, Dr. Bahattin Şakir ve Cemal Azmi beyler Berlin’de, Cemal Paşa Tiflis’te öldürülüyor.
Mustafa Kemal Atatürk Talat Paşa’nın şehadet haberini alınca “Vatan büyük bir evladını, inkılâp büyük bir teşkilatçısını kaybetti” diyerek ağlar.
İttihatçıların önde gelen isimlerinde Kara Kemal “Şimdiye kadar bir Türk zengin sınıfı yetişmedi. Ben bir Türk zengin sınıfı yetiştireceğim. Bu sayede iktisadi hayatta Türklere üstün bir rol sağlayacağım” diyordu.
Bu arada iki şahıs hakkındaki yanlış kanaate de dokunmadan geçmek olmaz. Bunlardan birisi Maliye Nazırı(Bakanı) Cavit Bey, diğeri İaşe(ikmal) Nazırı(Bakanı) Topal İsmail Hakkı Paşa’dır. İsmail Hakkı Paşa’nın da Talat Paşa gibi yokluk içinde öldüğü artık herkesçe malumdur.
Talat Paşa yurt dışına gideceği gün Padişah’ın huzuruna çıkar ve şunları söyler:
“Millete karşı hesap vermek ve mahkeme olarak tayin edilecek cezayı kemal-i cesaretle çekmek isterim. İşte, Zat-ı Fehimânelerine söz veriyorum. Memleketim, ecnebi nüfuz ve tesirinden azade kaldığı gün ilk telgrafınıza itaat edeceğim.”
Onlar farklı insandılar. İnandılar ve yola çıktılar. Her biri inançları uğrunda kimi Berlin’de, kimi Roma’da, kimi Çegan Tepelerinde şehadete erdiler…
Nurlar içinde uyusunlar. (BİTTİ)