Onlar uykularından uyandıklarında çok geç kalmışlardı. Mirliva Mustafa Kemal Paşa Havza’dan Amasya’ya geçecek ve orada 21/22 Haziran 1919 gecesi “vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir… Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” denilen ünlü Amasya Tamimini (Genelgesini) yayınlayacaktır.
O tarihi genelgenin altında Mirliva Mustafa Kemal Paşa, Hüseyin Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat Cebesoy’un imzaları vardır.
Yol uzundur, yol çok zahmetlidir ama inanan insanlara hiçbir zorluk aşılmaz değildir. Amasya, Tokat, Sivas, Erzurum, tekrar Sivas, Kayseri, Kırşehir üzerinden Ankara’ya ulaşır o inanmış kadrolar.
Ankara 20 bin nüfuslu küçük bir Anadolu kasabasıdır. Türkmen’dir. Bazıları ısrarla duymazdan gelir niye Ankara sorusunu…
Biz verelim cevabını.
İttihat Terakki daha 1916’da savaşın kaybedilme ihtimaline karşılık Ankara ve Kastamonu’da geleceğin meclisinin temelini atar, adına da İttihat Terakki Kulübü der. Cumhuriyeti kuran kutsal meclis o yarım kalmış binadır.
Her neyse, bırakalım detayları, asıl konuya geçelim.
Yunan orduları Sakarya nehrine dayanmıştır. Doğuya geçmesi an meselesidir. Mustafa Kemal Paşa Meclis Başkanı’dır. Mebuslar cepheye gitmesini isterler. “Bir şartla, Millet Meclisi’nin sahip olduğu yasama yetkisini geçici olarak bana devrederseniz” der.
Kıyametler kopar Meclis’te “Sen kim oluyorsun da bizim yetkimizi devralmak istiyorsun” diye ayaklanırlar. “Estağfurullah” der Mustafa Kemal Paşa. Sonunda “Üç aylığına geçici olarak yasa yapma yetkisi” devredilir.
Düşman Sakarya’ya dayandığı günlerde bile o kutsal meclis emanetine nasıl da sahip çıkmış, incelenmesi ve saygı duyulması gereken bir davranış.
5 Ağustos 1921’de başkumandanlık verilir Mustafa Kemal Paşa’ya, 7 Mayıs 1921’de Tekâlif-i Milliye (Ulusal Yükümlülükler) Kanunu yayınlanır.
Önemli ve o gün ordunun ve milletin içinde bulunduğu durumu bütün çıplaklığı ortaya koyan bir kanundur. 10 maddeden ibarettir.
İlk 3 maddesini yayınlamak ülkenin ve milletin hali perişanını anlamak ve anlatmak için yeter de artar bile.
Devam edecek.